ISIDORA SEKULIĆ (1877 – 1958)

Žene koje su se afirmisale između dva svetska rata

Žene aktivne u Društvu za prosvećivanje žene i zaštitu njenih prava/ Ženskom pokretu i Narodnom ženskom savezu SHS/Jugoslovenskom ženskom savezu

U Beogradu je aprila 1919. godine osnovano feminističko i nestranačko udruženje Društvo za prosvećivanje žene i zaštitu njenih prava (član Međunarodne alijanse za žensko pravo glasa). U tom Društvu su, između ostalih, delovale feministkinje i obrazovane žene koje su bile afirmisane u javnom životu, kao što su: Isidora Sekulić, Paulina Lebl-Albala, Ksenija Atanasijević i dr. Udruženje je počelo da izdaje i svoj časopis Ženski pokret, koji je izlazio jednom mesečno, sve do 1939. godine, u tiražu od 1.500 primeraka.
Društvo je promenilo ime u Ženski pokret koji je uključivao mahom zaposlene žene srednjeg sloja (profesorke, učiteljice, službenice sa srednjim i visokim obrazovanjem, zaposlene u komunalnim, soijalnim, zdravstvenim i socijalnim institucijama).
Žene –radnice iz radničkog pokreta se međutim nisu pridružile Društvu jer se ono bavilo pretežno pitanjima prava glasa, kulturnog uzdizanja i feminističkog obrazovanja, što njima nije bilo toliko važno. Beogradsko i sarajevsko društvo za prosvećivanje žene su delovali u okviru feminističke sekcije Narodnog ženskog saveza SHS (kasnije Jugoslovenskog ženskog saveza) i bili su među najaktivnijim feminističkim organizacijama.

Isidora Sekulić je rođena 1877., u Mošorinu, u Bačkoj. Otac joj je bio opštinski beležnik. Prema nekim drugim izvorima (Prosvetina "Mala enciklopedija" i "Istorija književnosti" Jovana Deretića) rođena je 1887.

U Zemun je došla 1883. kada joj je otac Danilo bio postavljen za gradskog kapetana.Višu žensku školu je završila u Novom Sadu, a kasnije, i učiteljsku školu u Somboru. Školovanje je nastavila na Višoj pedagoškoj školi, gde je studirala jezik i matematiku. Doktorirala je u Berlinu. Govorila je sedam jezika, a od desete godine učila je latinski i grčki.Izvanredno je poznavala englesku, francusku, nemačku i skandinavsku književnost, umetnost i kulturu.

1897. godine je najpre postavljena za nastavnicu u Srpskoj višoj devojačkoj školi u Pančevu, a potom i za njenu upraviteljicu. Dve godine potom, prešla je u Srbiju i postala nastavnica u ženskoj školi u Šapcu.
U međuvremenu je sve praznike i raspuste, kao i česta i duga bolovanja koristila da vidi svoju porodicu u Zemunu. Tako je bilo do 1900. godine, kada joj umiru otac i brat.
Nakon 1907. godine, kada se menja uređivačka politika lista Domaćica koji izdaje Žensko društvo, Isidora se javlja svojim književnim prilozima čime utiče i na promenu njegovog sadržaja.
1909. godine je životni put odvodi u Beograd.
Prvu knjigu Saputnici je objavila 1913.godine, kada na kratko odlazi u Norvešku. Taj period njenog života je i period njene bračne sreće. Udala se za Poljaka dr Emila Stremickog. Zbog njegovog narušenog zdravlja, vraćaju se iz Osla, upravo na pragu Prvog svetskog rata.

U delu Pisma iz Norveške, koje se u Beogradu pojavilo 1914. godine, uobličila je svu čežnju koju je osećala za tom zemljom.

Po završetku Prvog svetskog rata, muž joj je naprasno umro, u vozu od Osla do Berlina. Posle njegove smrti do kraja života je ostala sama, pa su je zvali „apostolom samoće“.

Ostala je u Beogradu gde je predavala u Trećoj ženskoj gimnaziji.
To je vreme kada su žene iz zemalja koja su ušle u sastav SHS, imale gotovo isti problem - žensko pitanje je bilo podređeno nacionalnom, a žene nisu uživale politička prava.

Isidora je bila članica feminističkog, nestranačkog udruženja poznatog kao Društvo za prosvećivanje žene i zaštitu njenih prava – Ženski pokret, i paralelno s tim - Srpskog narodnog ženskog saveza, a potom i Narodnog ženskog saveza SHS. Ona je 1920. godine, na Drugom kongresu NŽS SHS izveštavala o radu Međunarodnog ženskog saveza u Oslu, kome je prisustvovala zajedno sa članicama iz Zagreba i Ljubljane.

Provela je 35 godina u prosvetnoj službi. Penzionisana je 1931.godine.

Bila je prva žena akademik u Srbiji, uprkos bojkotu nekih akademika, koji nisu želeli žene u Akademiji. Primljena je 1939 godine za dopisnu, a 1950 za redovnu članicu Srpske akademije nauka i umetnosti. Radila je u Srpskom poslanstvu u Londonu i u Leksikografskom odseku, Srpske akademije nauka. Bila je i prvi profesionalni pisac u Srbiji, kao i prva predsednica Udruženja pisaca Srbije i osnivačica Pen kluba, još u staroj Jugoslaviji.

Posle završetka Drugog svetskog rata, birana je u Glavni odbor AFŽ-a Srbije.
Umrla je 5. aprila 1958. godine, u 81 godini života. Sahranjena je na Topčiderskom groblju. Pošto nije imala naslednike, njene stvari i knjige smeštene su u Univerzitetskoj biblioteci u Beogradu.
Ostavila je ogromnu duhovnu zaostavštinu. Bila je radoznala i svestrana. Pisala je putopise, eseje,lirsko-meditativnu prozu, pripovijetke, kritike i bavila se prevodilačkim radom.
Najpoznatije knjige su joj: Saputnici, Pisma iz Norveške, Đakon Bogorodičine crkve, Kronika palanačkog groblja, Analitički trenuci i teme, Njegošu knjiga duboke odanosti, Mome narodu, Govor i jezik, kulturna smotra naroda.
Kuća na Topčiderskom brdu, u Vase Pelagića, bila je za vreme Drugog svetskog rata mesto otpora fašizmu. Ona je jedna od retkih intelektualaca u tadašnjem Beogradu koja nije potpisala Proglas okupatorskih vlasti srpskim intelektualcima, nazivajući ga ”Ugovor s Đavolom”.

Biografiju priredila
Snežana Tabački