Žene koje su se afirmisale između dva svetska rata
Žene u Španskom građanskom ratu, studentkinje, antifašistkinje, sindikalistkinje i partijske aktivistkinje
U Španskom građanskom ratu, između 1700 levičara iz Jugoslavije bilo je dvadesetak žena među kojima su bile: Marija Baš Reves, Marija Šneman, Kornelija Sende Popović i Tereza Kučera, iz Vojvodine.
Takođe i žene koje su stasavale u radničkom, omladinskom i studentskom pokretu počele su da rade na oživljavanju ženskog revolucionarnog pokreta, poput Desanke Anđelković Cvetković ili kao Radojka Lakić, učestvovale u sindikalnom organizovanju i partijskom radu.
Proslave 8 marta, pre početka Drugog svetskog rata obeležile su štrajkovi i demonstracije za političku i ekonomsku ravnopravnost žena. U demonstracijama, kada je policija i pucala na demonstrante, 1939. godine bilo je više teško ranjenih i poginulih među kojima i studentkinja Bosa Milićević.
Kornelija-Neli Sende Popović je rođena 1911. godine, u Bačalmašu, u Južnoj Mađarskoj (Austrougarska), od oca Ferdinanda Sendea i majke Zelme, rođene Kraus. Njena porodica se nakon Prvog svetskog rata preselila u Jugoslaviju.
Osnovnu školu i nižu gimnaziju Kornelija je završila u Apatinu, a više razrede gimnazije u Somboru.
1932. godine je upisala Medicinski fakultet u Zagrebu. Dve godine potom, 1934. prebacila se na Medicinski fakultet u Beogradu. Tu se ona uključila u revolucionarni studentski pokret, koji je tih godina bio veoma snažan.
U članstvo tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) primljena je 1937. Sa svojim suprugom, takođe studentom medicine i drugim naprednim studentima Beogradskog univerziteta, odlazi u Španiju krajem novembra 1937. godine.
U građanskom ratu je Kornelija učestvovala na strani Republiikanske armije, radeći kao dobrovoljna bolničarka. Posle poraza Španske republike, 1939. godine, napustila je Španiju. Zajedno sa stotinama boraca internacionalnih brigada boravila je u koncentracionom logoru Sen Zahar, u Francuskoj.
Po dolasku na granicu Kraljevine Jugoslavije odmah je uhapšena i sprovedena u Beograd. U pritvoru je provela oko mesec dana. Nakon izlaska iz zatvora, nastavila je sa partijskim radom.
U toku 1940, godine je hapšena još dva puta – najpre u januaru, kada je zadržana dva meseca i ponovo u julu. Drugog puta je bila izložena policijskoj torturi. Iz zatvora je izašla decembra 1940. godine.
Početkom 1941. godine je bila ponovo uhapšena. Puštena je tek nakon vojnog puča, 27 marta, kada je bila proterana u Apatin.
U okupirani Beograd se vratila ilegalno. Učestvovala je u pripremama oružanog ustanka, kao sekretar jedne ulične partijske ćelije.
Poslednje hapšenje je bilo polovinom avgusta 1941.godine. Kao poznata komunistkinja i španska borkinja, upućena je u Banjički logor od strane zloglasne Specijalne policije. Tokom tog leta i jeseni u logor na Banjici dovedene su uglavnom aktivistkinje – članice KPJ i SKOJ-a. One su sve streljane u prvoj grupi, 19 septembra 1941.
Kornelija – Neli Popović je takođe streljana u toj grupi, na strelištu u Jajincima, zajedno saMarijanom Gregoran, Rašelom Baruh Simić, Jovankom Radaković i dr. Iste godine streljan je i njen muž, Vladeta Popović – Pinecki, lekar i dobrovoljac u Španskom građanskom ratu.
Posle rata, njeni posmrtni ostaci su sahranjeni u Aleji streljanih rodoljuba 1941 – 1944., na Novom groblju, u Beogradu.
Nolit, Beograd, 1975: Žene Srbije u NOB
Dr Jaša Romano: Jevreji Jugoslavije 1941 – 1945. Žrtve genocida i učesnici Narodnooslobodilačkog rata www.zenske studije. org.rs: Ukratko o radničko-komunističkim organizacijama
Biografiju priredila
Snežana Tabački
