BILJANA KOVAČEVIĆ VUČO (1952 – 2010)

Žene – umetnice, književnice, feministkinje i aktivistkinje u poslednjim decenijama XX veka

Jedan broj žena je poslednje dve decenije XX veka smatrao da ih javna uloga koju imaju u društvu obavezuje na iznošenje mišljenja, kritike i reakcije na sve što se ticalo slobode i prava pojedinaca i pojedinki. Počeci angažmana za neke od njih sežu u rane osamdesete godine, kada se u okviru Odbora za odbranu slobode misli i izražavanja pokreću razne inicijative protiv verbalnog delikta i za zaštitu ljudskih prava.

Neke od tih žena su devedesetih godina nastavile svoj angažman, u promenjenim okolnostima, kao osnivačice ili aktivistkinje Civilnog pokreta otpora, te učestvovale u svim antiratnim manifestacijama i mirovnim akcijama u Beogradu.

Bilo je i žena koje su delovale u okviru Beogradskog kruga, čije su se sesije održavale od 1992. do 1995. godine. Beogradski krug je postao sinonim za tzv. Drugu Srbiju, što je značilo Novu, Drugačiju, Različitu, Paralelnu Srbiju. Termin je korišćen radi preciznog razgraničenja od nacionalističkih, populističkih i, pre svega, militarističkih opcija tadašnjeg režima i opozicije.

Biljana Kovačević - Vučoje rođena 1952. godine u Beogradu, kao jedna od tri kćeri Ines i Veljka Kovačevića. Njen otac, na koga je bila veoma ponosna je bio španski borac i učesnik Narodnooslobodilačke borbe, publicista i narodni heroj Jugoslavije.

Osnovnu školu i gimnaziju je učila u Skoplju i Beogradu.
Završila je Beogradski pravni fakultet. Pošto je položila pravosudni ispit 1978. godine, zaposlila se u Privrednom sudu u Beogradu, gde je radila neprekidno do 1988. godine.
Karijeru je nastavila u Vrhovnom sudu Srbije, od 1988. do 1996 godine, kao viši saradnik u krivičnom I građanskom odeljenju tog suda.

Od 1998. godine je radila kao advokat u advokatskoj kancelariji specijalizovanoj za krivično pravo i slučajeve kršenja ljudskih prava.
Po sopstvenom svedočenju, njen angažman je počeo dolaskom Slobodana Miloševića na vlast, kada pristupa Savezu reformskih snaga, kao jedino prihvatljivoj opciji. Nakon formiranja Građanskog saveza 1992. godine, postaje njegova članica.

Paralelno sa radom u Stranci, Biljana je aktivna u Centru za antiratnu akciju, gde se bavi ljudskim pravima pri Savetu za ljudska prava. Učestvovala je u projektu tog Saveta, pod nazivom Govor mržnje, u okviru kog je analizirala pisanje Večernjih novosti o ratu u Bosni i Hercegovini, 1992. godine.
Aktivna je i u Beogradskom krugu, koji je osnovan kao labava asocijacijacija intelektualaca protiv rata, mržnje, nacionalizma.
Nastavlja da volontira u SOS telefonu za žrtve diskriminacije na rasnoj, etničkoj, rodnoj, nacionalnoj osnovi, koji je formiran 1994, godine, pri Savetu za ljudska prava.

Biljana je i jedna od osnivačica Helsinškog odbora za ljudska prava, 1994.godine. Ubrzo potom prestaje da radi u Centru i posvećuje se radu na zaštiti ljudskih prava na radikalan, oštar i provokativan način u Helsinškom odboru, gde obavlja i funkciju generalnog sekretara i šefa kancelarije za pravnu pomoć (1994-1997). Zajedno sa Sonjom Biserko pokrenula je izbjegličko pitanje, u nastojanju da Srbe izbegle iz Hrvatske vrati njihovim domovima.
1996. godine, kada dolazi do podele u Građanskom savezu, napušta Stranku i time prestaje njen partijski angažman.
1997. godine odlazi iz Helsinškog odbora i formira Jugoslovenski komitet pravnika za ljudska prava (kasnije preimenovan u Komitet pravnika za ljudska prava – YUKOM). Ideja je da se Komitet bavi vladavinom prava i zaštitom ljudskih prava na drugačiji način nego do tada, tačnije - korišćenjem pravne metodologije. Komitet je sačinio Program, poznat kao Zakonodavna inicijativa građana, koji je podrazumevao kampanje za promociju novih zakona, novog pravnog sistema, harmonizaciju zakona sa evropskim standardima, te pružanje pravne pomoći građanima čija su ljudska prava bila ugrožena.
Kada je represija režima Slobodana Miloševića dostigla vrhunac, pravnici YUKOM-a su pomagali ljudima, često koristeći javnost, a mnogo manje sudove. Radili su na slučajevima Slavka Ćuruvije, Ibarske magistrale, zaštiti dezertera i vojnih begunaca itd. Biljana se posebno bavila prikupljanjem informacija od građana i uobličavanjem zakonodavnih inicijativa. Ona i ostali saradnici u Komitetu pravnika za ljudska prava su dve godine vodili Kampanju za amnestiju i oslobađanje iz zatvora svih političkih zatvorenika, prigovarača savesti, dezertera i vojnih begunaca. Nakon 5.og oktobra, na predlog YUKOM-a usvojen je Zakon o amnestiji, što je bio prvi veliki uspeh.
Njen rad u Komitetu je nastavljen 2002. godine, aktiviranjem 30.000 građana za izmenu Zakona o vojsci koji bi uključivao i prigovor savesti. To je bio sledeći značajan uspeh. Pritisak na državu i vojsku doneo je 2002. skraćenje vojnog roka i uvođenje prava na prigovor savesti.
Nakon ubistva premijera Zorana Đinđića 2003, počela je Biljanina nova bitka za uspostavljanje evropskih standarda, za odbranu Đinđića i njegovog nasleđa, zastupanjem pred sudom Vladimira Bebe Popovića. Zbog toga je u medijima bila izložena nevidjenom linču i uvredama koji nisu prestajale godinama.
Jedna od poslednjih stvari koju je uradila zajedno sa Helsinškim odborom, bila je tužba protiv Dobrice Ćosića za govor mržnje protiv Albanaca, čime se nastojalo da se skrene pažnja na zataškavanje uloge dela elite oko njega.
Biljana je bila energična i hrabra žena. Istupala je beskompromisno u javnosti govoreći o najosetljivijim temama: o agresiji Srbije na BiH i Hrvatsku, kada se zvanično to prikazivalo kao odbrana, o politici prema Kosovu, koja je za nju bila politika apartheida, o haškim optužbama za ratne zločine i genocid, o ugroženosti prava Srba u Hrvatskoj i drugde, o BiH kao žrtvi Miloševićeve, ali i posleratne politike itd. Zbog toga su je napadali kao ličnost i kao ženu, vređali po svim osnovama i pretili otvoreno i skriveno.

Dobitnica je nagrade Ledolomac, za „najhrabrije i najupornije zalaganje za demokratiju, ljudska prava i slobode i čuvanje i razvijanje vrednosti građanskog društva u 2008. godini“, koju joj je dodelila Liberalno demokratska partija, u kojoj je ostala članica Političkog saveta sve do svoje smrti.

Preminula je 2010. godine. Ostavila je sinove Novaka i Srđana. Sahranjena je u Beogradu.

Biografiju priredila
Snežana Tabački