MARIJA MAGA MAGAZINOVIĆ (1882 – 1968)

Žene koje su se afirmisale između dva svetska rata

Žene koje su bile pionirke u pojedinim oblastima kuture i nauke

Početkom 20. veka su žene u Srbiji stekle pravo na sve vidove obrazovanja, kao i pravo na rad. Bilo je to praćeno otporima patrijarhalne sredine, pa one i nadalje nisu ostvarile neka druga građanska prava, niti političku emancipaciju, ali su obrazovanjem postepeno osvajale prostor u svetu muškaraca.
Žene sa fakutetskim diplomama su 1927. godine, u Beogradu formirale Udruženje univerzitetski obrazovanih žena sa ciljem da se bori za opšta prava žena (lična i politička), ali i za profesionalne interese univerzitetski obrazovanih žena. Udruženje je delovalo do 1946. godine.
Među prvim ženama koje su predstavljale modernu elitu između dva svetska rata i bile pionirke u nekim oblastima kulture i nauke, nalaze se, između ostalih, Draga Spasić, Beta Vukanović, Maga Magazinović, Anica Savić – Rebac i Ljubica Marić. Neke od njih su učestvovale i u radu Uduženja.

Maga Magazinović je rođena 1882 godine, u Užicu u porodici Riste Magazinovića. U rodnom gradu je završila osnovnu školu i realnu gimnaziju 1896. godine. Iste godine se porodica seli u Beograd, gde njen otac dobija posao u krojačnici Narodnog pozorišta. Maga upisuje Višu žensku školu, na kojoj diplomira 1898. godine.
Zahvaljujući očevom poslu, paralelno sa školom nedeljom ide u pozorište, igra i peva u Kulturno-umetničkom društvu „Obilić. Čar igre je nikada nije napustio.
Od 1898. do 1902.,kao vanredna studentkinja na Odseku za filozofiju na Filozofskom fakultetu (Velika škola u Beogradu), sluša hemiju i fiziku, te nemački, ruski, latinski,srpski, filologiju, teoriju književnosti i filozofiju. Između 1902.i 1904. godine je uspela sa još nekim koleginicama da se izbori za status redovne studetkinje Filozofskog fakulteta. Paralelno sa studijama, glumi u Beogradskom radničkom društvu (kasnije Radnička umetnička grupa Abrašević).
1903. je osnovala Klub studentkinja, gde se prevode socijalistkinje: Elen Klej, Lili Braun, Klara Cetkin, proučava - Džon Stjuart Mil. U tom periodu u Beograd dolaze tadašnje najistaknutije borkinje za ženska prava: nemačka feministkinja, Kete Širmaher, danska književnica, Karin Muhaelis, i dr.
Između 1903. i 1904. Maga je prevela za Narodno pozorište dela Maksima Gorkog Na dnu, Malograđani i Deca sunca, jednočinku Ko je kriv Henrika Sjenkijeviča i Rozu Bernd, Gerharta Hauptmana. Za Abrašević je prevela jednočinku Žena s predrasudama Hajnriha Fridriha.
U junu 1904. je diplomirala kod čuvenog Brane Petronijevića. Po diplomiranju, radi kao praktikantkinja u Narodnoj biblioteci i postaje saradnica Politike i Pozorišnog lista, 1905. i 1906. Pola godine uređuje Politikinu rubriku Ženski svet i piše uvodnik Obrazovanje ženskinja u Srbiji.
Kao klasna učiteljica sa diplomom Filozofskog fakulteta počinje da radi u Višoj ženskoj školi u Beogradu. Predavala je nemački jezik, filozofske propedeutike i pedagogije. Od otvaranja Prve ženske realne gimnazije, predavala je psihologiju, logiku, nemački i srpski jezik sa prekidima punih četrdeset godina.
Profesor Brana Petronijević je ohrabrio Magu da sa malom ušteđevinom produži školovanje u Nemačkoj, usavrši nemački i doktorira,te ona 1909. odlazi u Minhen. Tamo upoznaje Rudolfa Štajnera, filozofa i mistika, utemeljivača antropozofije, poznatog i po značajnom duhovnom plesnom sistemu euritmija. Nakon Minhena, u Berlinu se upisuje u školu Maksa Rajnharda, pozorišnog reditelja i glumca, koji je reformisao pozorište 20.veka. Pohađa kurs baleta kod Šarlote Šniter, upravnice Berlinske opere. Prisustvuje časovima slobodnog plesa u školi Isidore Dankan. Na časovima glume upoznaje Gerharda Gazemana, slavistu, za koga će se udati 1914. godine.
Posle četiri godine, 1913, ona se vraća u Beograd i sa prijateljicom iz studentskih dana, Zorom Pricom osniva Školu za recitaciju, estetsku gimnastiku i inostrane jezike. Školarinu su plaćali samo imućniji, a za siromašnu decu su časovi bili besplatni.
1914., nešto pre početka Prvog svetskog rata, Maga je unapređena u redovnu nastavnicu Prve ženske realne gimnazije, a njen muž Gerhard je postao lektor Beogradskog univerziteta.
Tokom rata, u zbegu je rodila sina, koji je umro nakon godinu dana. Njen muž je završio u bolnici u Švajcarskoj. Posle godinu dana boravka u Švajcarskoj, 1917. godine rodila je kćerku Rajnu, s kojom se vratla u Beograd. Od Gazemana se rastala zvanično 1923. godine.
Na početku Drugog svetskog rata Maga odlazi u penziju. To, međutim, nije kraj njene profesionalne karijere. 1942. u Prosvetnom glasniku, objavljuje tekst Razmišljanje o budućoj ženskoj školi, 1945-1946. vodi folklornu grupu u Abraševiću, a od 1948, do 1955., u baletskoj školi predaje ritmiku, folklor, istoriju igre i istorijske plesove.
1951. izlazi joj knjiga Istorija igre. Piše sećanja Moj život (objavljena u celini 2000) i Udžbenik iz ritmike (koji nije objavljen).
Umrla je 1968. godine, u Beogradu.
Maga Magazinović je pripadala intelektualnim i umetničkim krugovima Beograda koji su utirali nov, evropski duhovni i kreativni put i radili na transformaciji dotadašnjih iskustava. Bila je balerina, koreograf, pedagog; autor nekoliko knjiga o ritmici i baletu. Kao umetnica sa radikalnim pristupom telesnoj kulturi, doprinela je modernizaciji patrijarhalnog društva. U svom plesnom izrazu ona je anticipirala narodnu tradiciju i savremeni pokret i tako stvorila novi umetnički svet.
Kontroverze: 1942.u Prosvetnom glasniku, januar-februar, objavljuje tekst Razmišljanje o budućoj ženskoj školi, u kojem iznosi ksenofobične i rasističke stavove bliske arijevskom konceptu.
U ogledu Potisnuta istina – Kolaboracija u Srbiji 1941 – 1944. Olivera Milosavljević navodi iskaz M.M. “… da ravnopravnost srpske žene nema ničeg zajedničkog sa feminističkim pokretom čiji su nosioci bile Jevrejke i polujevrejke”.
Olivera Milosavljević takođe potseća da je iznosila i tezu “da kratkovidu decu ne treba puštati da se školuju zato što predstavljaju obirke i nisu vredna daljeg školovanja”.

Biografiju priredila
Snežana Tabački