Uvodničarka: Danica Vukićević, književnica
Prisutno: 15 osoba
9. decembar 2020. godine
Jasmina Ahmetagić, književna kritičarka, esejistkinja i istraživačica u oblasti književne istorije i teorije, radi u Institutu za srpsku kulturu-Priština (sada u Leposaviću). Doktorirala je na Filološkom fakultetu BU, objavila više monografija kao i članaka u književnim i naučnim listovima i časopisima: Antički mit u prozi Borislava Pekića (2001), Potraga koja jesam: o prozi Vladana Dobrivojevića (2002), Dažd od živoga uglјevlјa (čitanje s Biblijom u ruci: proza Danila Kiša i Mirka Kovača) (2007), Zlostavlјanje i druge lјubavne pesme (2009), Priča o Narcisu zlostavlјaču: zlostavlјanje i književnost (2011), Nevidlјivo zbivanje: pravoslavna duhovnost u prozi Grigorija Božovića (2012), Knjiga o Dostojevskom: bolest prekomernog saznanja (2013), Knjiga o Kamiju: poetika mere, Proza duše (2015).
Posle kratkog uvoda o radu Jasmine Ahmetagić, Danica Vukićević je prešla na njeno delo Priča o Narcisu zlostavljaču: zlostavljanje u književnosti, kojim se bavio kružok i čiji delovi su bili dati na čitanje većini prisutnih...
Vukićević je za Ahmetagić rekla i to da je ona osobena autorka, posebno kada se govori o domaćoj književnoj kritici kao i da je pomenuta knjiga »pitka, jasna, bez mistifikacija«.
Knjigu Ahmetagićeve (koja se sastoji od 14 analiza različitih književnih dela na temu zlostavljanja) moguće je, rekla je ona, čitati »na preskok« jer se radi o posebnim književnim sadržajima. Ali, sve analize se bave narcisitičkim poremećajem ličnosti koji, inače, spada u oblast mentalnih poremećaja i njime se bave različite oblasti psihologije i psihijatrije ali i sociologije, a ovde vidimo kako se ta »dijagnoza« može otkrivati kao osobina literarnih likova u delima domaćih i stranih pisaca. Vukićević je dalje, ukratko, predstavila strukturu knjige i pomenula sadržaj uvodnog teksta, o mitu o Narcisu koji je, iako je uobičajeno viđen kao antički, stariji od Antike. Pomenula je taj mitski motiv u Ovidijevim Metamorfozama, odakle dolazi i njegova upotreba za kvalifikovanje mentalnog poremećaja.
Uz predstavljanje pojedinih eseja iz knjige, razvila se i debata o tome kako se tema zlostavljanja pokazuje kroz pojedine književne likove, ali i kako sam knjževni autor može postati zlostavljač-čitaoca (Vitold Gombrovič kroz svoj roman »Pornografija«)... U knjizi su predmet analize Ahmetagić, pored Gombroviča, i radovi Vide Ognjenović, Franca Kafke, Isidore Sekulić, Petra Patrovića Njegoša, Ive Andrića, Bore Stankovića, Elfride Jelinek, Borislava Pekića, Arijela Dorfmana...
Lino Veljak je govorio o fenomenu zlostavljanja u romanu Proces Franca Kafke gde, kako je rekao, »imamo zlostavljanje, ali nemamo zlostavljača koji bi odgovarao kriteriju narcisoidne osobe«. »Zlostavljači su samo u funkciji strukture koja je iznad svih njih-autoritarne države koja je iznad svih i koja odlično funkcioniše«.
Tu se, rekao je Veljak, radi o »moralnom zlostavljanju«, duševnom ubijanju pojedinca što je »jedini poznati oblik savršenog zločina«. Ovaj sistem, po njemu, nije samo zlostavljački već je i zločinački.
Govorilo se, povodom ovih tekstova Ahmetagić, i o odnosu ličnosti umetnika i njegovog dela, o odnosu stvarnosti i umetničkog dela, posebno povodom nekih »sukoba« na kritičarskoj sceni kada se radi o pitanjima »etičkog« čitanja dela, o kojima govori i autorka knjige (Goran Petrović-Saša Ilić), kao i povodom »skandala« koji je izazvala knjiga Jasmine Ahmetagić o Miloradu Paviću, njegovoj postmodernoj prozi i postmodernizmu uopšte. Prema Veljaku »umetnost ukoliko je prava, otvara neke prostore za budućnost - to je ontološki status umetnosti«.
Govorilo se i o temi zlostavljanja u drami »Mileva Ajnštajn« Vide Ognjenović, gde Ahmetagić veoma lucidno govori na koji način u tom delu Ognjenović pokazuje patološku narcisoidnost genijalnog Alberta koji uništava Milevu, svakako darovitu fizičarku za koju, možda i zbog njenog psihološki podređenog položaja u odnosu sa mužem koji je vodi u depresiju, nikada nećemo saznati da li je i ona bila »genijalna«.
Vrlo polemično je bilo i tumačenje Njegoševog prikazivanja »zlostavljanja« u Gorskom vijencu, zbog kojeg je filozof Esad Bajtal Njegošev Gorski vijenac nazvao »genocidnim«. Staša Zajović i Violeta Đikanović su se složile da je to preterano jer je Njegoš pisao i s obzirom na motive tada vladajućeg »nacionalnog romantizma«.
O radnji drame Arijela Dorfmana Smrt i devojka i kao posledici mentalno devijantne narcisoidnosti govorila je Minja Damnjanović, insistirajći da je tekst Ahmetagićeve čitala »iz feminističke pozicije«.
Prisutni su se podsetili i istoimenog filma iz 1994. godine u režiji Romana Polanskog - sa Sigurni Viver i Benom Kingslijem u glavnim ulogama.
Nastasja Radović
