Uvodničar: Miloš Urošević i Staša Zajović
Moderatorka: Staša Zajović
Prisutno: 13 osoba
5. novembar 2025.
Posle svega: može li biti „demokratske sreće“?
U kratkoj reportaži Slobodne Evrope, silovana Ukrajinka govori o svojoj traumi, pominjući lična imena i nadimke svojih silovatelja. Sve se desilo u njenom najbližem okruženju, pored nje silovana je i njena komšinica, nakon što su joj muža-pred njima dvema, ubili ruski vojnici...
Ratno silovanje-permanentni problem čovečanstva
Posle ovog snimka, razgovaralo se o knjizi finsko-estonske autorke Sofi Oksanen „Istom rijekom dvaput; Putinov rat protiv žena“. Miloš Urošević je-u uvodu, naveo da Oksanen smatra da između sistema u nacističkoj Nemačkoj i SSSR-u nije bilo bitnih razlika tj. da su oba imala isti cilj: nacisti su hteli rasno čist svet, a sovjeti ideološki čisto društvo. I progonili su sve koji se u taj radikalni cilj nisu uklapali. Ona je posebnu pažnju upravila na ratno silovanje danas u Ukrajini, na cilj ruske uvek imperijalne politike da protivnike ponizi a ne samo porazi. Ratno silovanje smatra manipulativnijim od takvog nasilja u miru jer ono služi ratnim ciljevima neprijatelja. I to služi na „idealan“ način- ne zahteva nikakvu posebnu logistiku, nikakve ekstra ratne troškove, a postiže transgeneracijske i transnacionalne efekte, šireći beznađe i strah. Neprijatelj, smatra ona, svesno podržava i praktikuje silovanje i žena i muškaraca, da bi im ogadio njihove bliske odnose i erotsku intimu, ali i da bi ih osakatio i tako smanjio šanse da se-kao pojedinci i nacija, obnove kroz potomstvo. Ona se pita da li je i to što se danas dešava u Ukrajini-što rade ruski vojnici, elemenat zločina genocida. Delom velike traume silovanih ljudi-posebno žena, ona vidi i u nekoj vrsti prodežene traume-jer žrtve često ostaju u istom ambijentu ili prostoru sa silovateljima, sreću ih u svojoj najbližoj okolini. Oskanen, kaže Urošević, dosta prostora u svojoj knjizi posvećuje i pitanju odgovornosti, kažnjavanju počinilaca i oporavku žrtava. “Riječ je o manjku političke volje koji dovodi do odluka koje počiniteljima seksualnog nasilja omogućavaju izbjegavanje kazne. Nekažnjavanje ovih djela počiniteljima posljedično omogućava da se njima nastave koristiti kao oružjem.“
Sofi Oksanen silovanje ne vidi samo kao problem ratnih zona već kao permanentni problem čovečanstva koji je-i dalje, najčešće povezan sa osećajem srama i poniženosti kod žrtava i njihovih porodica. Ona apeluje da se žrtvama pokloni dužna i adekvatna pažnja, da se one pažljivo saslušaju, a njihova stradanja i patnje zabeleže. „Slušanje i poštivanje žrtava još je jedan oblik pravde, kao i pružanje vidljivosti kako bismo ih se mogli sjećati. Ne postoje skulpture i poštanske marke za žrtve seksualnog nasilja. Nemaju ulice imenovane u svoju čast ni dane sjećanja. Zbog njih se ne podižu barjaci. Ne iskazuje im se čast pripisivana ratnim herojima ili značajnim državnim ličnostima, a poštovanje je, ako išta, pravda.“ Ona dalje-rekao je uvodničar, govori o uzrocima nekažnjivosti za zločin silovanja-a kao prvi, navodi nedostatak političke volje, i u Ukrajini. Gde se kažnjavanje za ovu vrstu zločina, ostavlja za postratno vreme-kako se tvrdi. „Riječ je o manjku političke volje koji dovodi do odluka koje počiniteljima seksualnog nasilja omogućavaju izbjegavanje kazne. Nekažnjavanje ovih djela počiniteljima posljedično omogućava da se njima nastave koristiti kao oružjem.“
Sve je već definisano u Ustavu Ruske Federacije
Sofi Oksanen smatra da nasilje ruskih vojnika u Ukrajini ne može biti tumačeno van ruske imperijalističke politike, rekla je Staša Zajović. „Ona kaže da je osuda i istraživanje ruskih ratnih zločina za Ukrajinu preduslov mirovnih pregovora. Ali da je nasilje jedan od ratnih zločina koji izaziva najmanje pažnje, kao i da zločini ratnog silovanja nisu bili deo nijednog od predloga mirovnih pregovora. Fondacija Mukwege u Kongu osposobljava Ukrajinke i Ukrajince koji rade sa žrtvama seksualnog nasilja. Režiserka Alisa Kovalenko je prva Ukrajinka koja je progovorila o seksualnom nasilju koje je 2014. godine doživela u Donbasu.“ Prema navodima u knjizi, posmatrači i istraživači ratnih razaranja u Ukrajini, smatraju da je raširenost zločina ratnog silovanja u toj zemlji, ravna onima u Bosni i Ruandi. Autorka piše i da su i vojnici i civili u ruskim zatvorima, logorima i kažnjeničkim centrima, podjednako izloženi silovanju i da Rusi praktikuju i kažnjavanje kastracijom.
Staša Zajović skreće pažnju da je-za razumevanje veličine Putinovih ambicija, važno pomenuti da je u leto 2023., Duma izglasala zakon kojim se svim učesnicima specijalnih operacija opraštaju „manji i srednji zločini“-odnosno imunitet za njihovo zločinačko ponašanje u Ukrajini. I Ustav Rusije iz 2020. godine je prilagođavan imperijalnim planovima: savremena Rusija se povezuje sa njenom „hiljadugodišnjom tradicijom“, referirajući je na vreme Kijevske Rusije –od devetog do trinaestog veka, koja se smatra prethodnicom današnje Ukrajine i Rusije. „Prema toj verziji istorije, Kijevska Rusija znači da Rusi, Ukrajinci i Belorusi čine jedinstven narod-i po tom tumačenju, Ukrajina i Belorusija nisu nezavisne države već narodne zajednice Kijevske Rusije koje sačinjavaju Rusku federaciju. Član 67 tog Ustava poziva se na ‘odbranu te istorijske istine i odbranu herojskih dela branitelja domovine’. Na osnovu toga Rusija tvrdi da se u Ukrajini bori protiv ‘rehabilitacije nacizma’. Ako bi Putin umro, ostao bi ruski Ustav, isti model mišljenja…” To je, smatra ona, i deo uticaja Putinovog duhovnog i političkog gurua, Aleksandra Dugina.
Zajović je pomenula i da sovjetski spomenici iz Drugog svetskog rata ne pominju Jevreje ni Holokaust (Amos Oz). “Za masakr u Babinom Jaru/Kijev podignut je spomenik tek 1976. Novi spomenik koji pominje Holokaust, podignut je posle proglašenja nezavisnosti Ukrajine.” Zajović je i kritički govorila o knjizi Sofi Oksanen, jer smatra da ona ne pravi razliku između Rusa niti se osvrće na zločine koje su Estonci počinili nad Jevrejima...Zajović kaže da Oksanen smatra da je uspeh žena učešće u oružanim snagama, a Ana Brnabić joj je primer žene kojoj je omogućeno da kao pripadnica LGBT populacije, postane premijerka!
Ona citira Sofi Oksanen koja kaže da ruska administracija podržava silovanja u Ukrajini kao neku vrstu “popravnog” za Ukrajinke i Ukrajince koji su potpali pod uticaj Zapada. Zajović se slaže sa stavom Oksanen da ruska država nikada nije postojala bez ideje o svojoj imperijalnoj veličini. Danas je, kaže ona, najveća ruska kolonija Sibir gde žive različiti domorodački narodi. Ti domorodački narodi se nikad nisu bunili zbog svog položaja jer ih je država svela na najniži nivo preživljavanja, posebno zbog politike kolektivizacije: “Domorodački narodi koji žive u Rusiji-Ruskoj federaciji, nevidljivi su za međunarodnu zajednicu i to se ne pominje u raspravama o ruskom imperijalizmu. Istoričar Sergej Medvedev locira početak ruskog imperijalizma u 1654. godinu. Kad je Rusko carstvo progutalo Ukrajinu.”
Na pitanje Nastasje Radović-ko i kako može zaustaviti Putina i ako to nije SAD-da li je to Kina, Lino Veljak se složio da bi to mogla biti Kina-koja bi, u nekom momentu, posegnula za širenjem na račun ruske teritorije u Aziji...
Miloš Urošević je govorio o nepotpunosti sprovođenja odgovornosti posle Drugog svetskog rata-kada su sovjetski zločini oprošteni: “Nacistička Nemačka je kažnjena u Nirnbergu. Ali, niko nije odgovarao za zločin u Katinu...”
Dragomir Olujić je naveo-kako je rekao, javno objavljen podatak, da su najviše silovanja u ratu izvršili anglosaksonski vojnici (oko 800.000), zatim Sovjeti (oko 560.000) i Francizi (oko 100.000)...
Ljiljana Radovanović: “Dijamanti se u Sibiru vade na najprimitivniji način. A ima ih više nego u Južnoafričkoj Republici. Radnici za čitav vek samo jednom mogu da odu u banju...
Ratni teret nacionalnih manjina
U Rusiji je mobilizacija u velikoj meri pala na teret nacionalnih manjina: “Te manjine su najbrojnije među žrtvama u ratu, ali žene tih muškaraca nemaju pokret protiv mobilizacije. Otpor je obeshrabren novčanim odštetama-platama porodicama čija deca su topovsko meso. Npr. u siromašnom Dagestanu te plate su ogroman iznos. Kremlj profitira i od toga što su te manjine nepravoslavne (uglavnom muslimanske jer u RF živi između 14 i 20 miliona muslimana. Žive u najsiromašnijem delu RF. Tu su i druge religije npr. šamani koji podržavaju Putina i time implicitno zahtevaju službeno priznavanje svoje religije koja još nije priznata. Mobilizacija zatvorenika osuđenih za najteža dela-pribavlja Putinu topovsko meso, a mnogi među njima su HIV pozitivni. I time je rukovodio Wagner (Prigožin). Obećavaju im lečenje a odbijanje ratišta je uskraćivanje lečenja.”
Zajović citira i Alekseja Navaljnog koji u knjizi “Patriota” piše da ruska država nikada nije postojala a da nije bila imperija i kaže da želi da Rusija bude sretna-a ne samo demokratska. “Značajan deo ruskog građanstva svoju državu ne može zamisliti bez kolonija. Čak i Zapad se boji od raspada Ruske federacije. Zapadno opiranje-neuviđanje ruskog imperijalizma i srodnog mu ultranacionalizma dovelo je do stanja u kojem se Rusija mogla pripremati za rat i genocid a da to Zapad nikad nije primetio.” Zanimljivo je da je u knjizi Sofi Oksanen-uz konstatovanje da bez podrške od kuće, ruski ratni zločini ne bi bili mogući. Ona čak optužuje Ruskinje da imaju svoj deo odgovornosti za ratno huškanje...
Perspektiva “brutalno-pragmatičnog mira”
“Homo putinicus” je kao vojnik, bogato nagrađen platom od 2000 evra i raznim dodacima-što je 14 puta više od primanja Rusa u siromašnim delovima zemlje, citira Zajović istoričarku Ekatarinu Šulman. Ona kaže da je feminizam danas u Rusiji prokažen i da se feministkinje posmatraju kao da su teroristkinje, tako da je današnja Rusija primer partijarhalne autoritarne države.
Uvodničarka citira publicistu i diplomatu Boža Kovačevića („Ruske teme“), koji smatra da se Putin u realizaciji svoje imperijalne ideje oslanja na Staljinovu izgradnju jake države i Brežnjevljevu doktrinu statusa kvo. Putin krivi Borisa Jeljcina što je Ukrajini ostavio Donjeck, Lugansk i Krim. Očigledno je da on ne namerava da poštuje Budimpeštansku deklaraciju kojom je (uz garancije SAD, UK i Rusije), Ukrajini garantovana nezavisnost u zamenu za njeno odricanje od nuklearnog oružja. Kovačević u surovoj privatizaciji u vreme Jeljcina vidi rezervisanost današnjih Rusa/kinja prema demokratiji...U Rusiji je, na početku agresije na Ukrajinu, oko 2000 javnih ličnosti istupilo protiv te agresije i bilo zbog toga proganjano i kažnjavano.
Glavni ideolog Putinovog pohoda, Aleksandar Dugin, zastupa ideju o ruskom evroazijskom carstvu kojim će se, neminovno, pokoriti domorodački narodi-na nižem stupnju razvoja u odnosu na rusku dominantnu civilizaciju. Dugin poziva na totalni rat protiv SAD i liberalizma, kroz jednu desnu populističku revoluciju. On smatra da bi se jedino Nemačka mogla priključiti tom ruskom svetu...
Staša Zajović je uputnom za razumevanje i današnje Rusije ponovo skrenula pažnju na knjigu ubijene novinarke Ane Politkovskaje „Putinova Rusija“, a pomenula je i stav filozofa Slavoja Žižeka koji procenjuje da će mir za Ukrajinu biti „jedan brutalno pragmatičan mir“.
Nastasja Radović
