Uvodničari:
Karlos M. Beristain/Carlos M. Beristain, Bilbao/Baskija, Španija;
Lino Veljak, Zagreb,
Milovan Pisarri, Beograd/Italija;
Vladan Jeremić, Beograd
Moderatorka: Ivana Vitas
Debati koja je održana 18. juna 2014. u prostorijama Žena u crnom prisustvovalo je 29 osoba. Tokom debate iskristalisali su se sledeće stavovi:
- • Rast desničarskih, ultradesničarskih, čak i profašističkih pokreta i tendencija u zemljama Evropske Unije;
- • Dalje urušavanje/degradacija socijalne države vs jačanja neoliberalnog kapitalizma i finansijskih centara moći;
- • Rasprostranjena klima ksenofobije prema imigrantima, daljnja marginalizacija siromašnih;
- • Jačanje društvenih pokreta na levici, posebno u Španiji i Grčkoj...
Prenosimo delove diskusije:
Lino Veljak: Najviše mjesta u EU parlamentu (glasalo 26%) dobio je u Francuskoj Nacionalni front, izrazito ksenofobična stranka na čelu sa Mari Le Pen, koju su i čak i britanski konzervativci nazvali neofašističkom. Osnivač te stranke Žan Mari Le Pen, koji je bio često u Srbiji kod Vojislava Šešelja, svog istomišljenika.
Zabrinjavajuće je da su neonacisti u Njemačkoj prvi put nakon Drugog svjetskog rata dobili jedno mjesto na nivou višem od lokalnog.
Zabrinjavajući je i konvergencija desnog centra i ljevog centra u servisiranju centara globalne financijske i svake druge moći, finansiranju svjetskog globalnog kapitala i u pretvaranju EU u instrument za zadovoljavanje potreba i interesa tog svjetskog kapitala.
Hrvatska sljedi sve ove trendove, tendencije su iste kao u Mađarskoj, Hrvatska nema neku značajniju ulogu u EU.
Desni centar koji danas u Evropi predvodi Angela Merkel zastupa poziciju koja se počela formirati 80-ih godina na globalnom planu sa novom antisocijalnom politikom Ronalda Regana. U Evropi je reganovski model Čikaške ekonomističke škole, preuzela britanska premijerka Margaret Tačer. Tako je nastala Reganomika, dugoročna politika koja se ponajprije očituje u smanjivanju funkcija socijalne države, privatizaciji javnih službi i apsolutnoj slobodi za neometano djelovanje već uspostavljenih financijskih monopola i kartela.
Tu politiku su u osnovi prihvatili i britanski laburisti, koji su na izvestan način uljepšali Tačerkin model, nastavljajući sa degradacijom ekonomske i socijalne politike. Tu politiku je preuzeo kasnije i njemački kancelar Šreder.
To je politika bez pravedne raspodjele nacionalnih resursa. Postavljeno je pitanje: da li država treba služiti interesima kapitala ili država treba služiti građankama i građanima?
Bez obzira na retoriku, kako desnog tako i ljevog centra, činjenica je da se danas lijevi i desni centar u praksi u potpunosti slažu da politikom EU u smislu da pojedine nacionalne države trebaju biti u službi međunarodnog globalnog financijskog kapitala koji zapravo kontrolira i EU.
Dakle, u državama EU na djelu je daljnje urušavanje tekovina socijalne države.
Inače,klasični proletarijat se pretvorio u srednju klasu u Zapadnoj Evropi nakon Drugog svetskog rata. Danas srednja klasa, taj proletarijat ima viši stepen stručne spreme, ali polako nestaje, pretvara se i oblikuje u novu klasu osiromašenih (izbeglice, azilanti, mladi koji nemaju posao), stvara se siromaštvo. Ukratko, to je prekarijat.
Prekarijat ima u sebi lumpen-prekarijat - to su kohorte mladih nezaposlenih, siromašnih, bezperspektivnih koji predstavljaju i biračko telo radikalne desnice.
Drugi dio radi na klasnoj svjesti o konzumiranju masovnog osiromašenja. To se sad dešava u Grčkoj, Španiji gde dolazi do izražaja pokret Indignados.
Kakav će biti budući odnos između klasnosvjesnog prekarijata i lumpen-prekarijata ne mogu da prognoziram, ali tu imamo posla sa nečim mnogo komplikovanijim.
Ne postoji evropski kapital, američki kapital, kapital je fluidan, anacionalan, transnacionalan. Ne možemo kapital klasifikovati. Evropa će se održavati na nekom nivou, ali neće da brine o socijalnim uslovima. Nema kontrole nad globalizmom. Bojim se da EU gubi neku važniju ulogu na svjetskoj sceni. Može se očekivati da će EU-a za nekih 10 godina biti marginalizovana.
Vladan Jeremić: Važno je naglasiti da je jedan od glavnih uzroka krize u EU zapravo ta ras/podela unutar EU – s jedne strane, tu su članice koje čine jezgro, a s druge, zemlje koje imaju perifernu funkciju.
To se odvija na više nivoa - ekonomske distribucije, proizvodnja robe a glavnu ulogu ima Nemačka. Izrazito je važna i bezbedonosna politika EU, koja zavisi od NATO-a. Time rukovode SAD, koje u svom geopolitičkom programu dominacije imaju dva projekta:
transatlantski ugovor o trgovini i transpacifički ugovor o trgovini. Oba imaju za cilj vezivanje zemalja Pacifika i EU za ekonomsku politiku SAD-a.
U transpacifičkom ugovoru koji je mnogo važniji nalaze se bogatije zemlje (Japan, Australija, Južna Koreja) što bi stvorilo konkurenciju Kini i vezalo zemlje pomenutog ugovora za SAD.
S druge strane, tu je projekat vezivanja članica EU nasuprot Rusiji, Kini, Indiji. To je glavna geopolitička strategija koju vrše globalne korporacije i to prevashodno preko bezbedonosnih instrumenata.
EU nije uspela da se pozicionira prema krizama koje su izazvale ratove na Bliskom Istoku, tu je kriza proširenja NATO alijanse, koja je dovela do građanskog rata u Ukrajini.
Sem toga, postoji opasnost izbijanja konflikata između Kine i Japana i Kine i Vijetnama.
Zbog takvih opasnosti u regionu Turska je odustala od procesa pridruživanja EU.
Unutar EU bujaju desne strukture: Nacionalni front, čija liderka Mari Le Pen gostuje u Rusiji, Jobik je podržan od strane Putina, a politička struktura u Britaniji je finansirana iz Ukrajine i Rusije. Naprimer, jedan od ukrajinskih oligarha Pinčuk je finansirao Tonija Blera, ruski oligaristi finansiraju još neke partije u Britaniji i to sa ciljem zaustavljanja ekspanzije NATO-a i EU, kao i uspostavljanja Evroazijske unije, to je projekat koji će uskoro zaživeti.
Kapital jeste anacionalan, ali imaju menadžere, jedan od njih je Putin koji je spojio sve moći.To je novo menadžerisanje kapitala. Od krize 2008. nacionalne države su dobile na značaju, država ima funkciju da kontroliše kapital. Menadžeri kapitala imaju veliku ulogu, vidimo otpor unutar desnice i centra (socijaldemokratija), otpor projektu Transatlanske unije, te otpor politici globalnog kapitalu preko NATO-a.
Međutim, nismo samo imali rast radikalne desnice, nego i u Grčkoj rast levice. Koliko vidim i u Španiji i u Portugalu postoje takve snage.
Milovan Pisarri: Dolazim iz Italije koja ima problem prošlosti kad je fašizam u pitanju, odnosno fašizam nakon Drugog svetskog rata.
U Grčkoj su desničarske fašističke opcije ojačale, ušle su u EU parlament.
Šta sledi: da li će te stranke, pogotovo u Francuskoj, zadobiti još više moći ili je to možda nešto promenjivo? Da li je to rezultat krize ili unutrašnje promene samog neoliberalnog sistema? Da li su vladajuće elite u celoj Evropi svesne šta se dešava?
Jako su opasne pojave, posebno u Francuskoj. Te pojave nisu opasne za sam sistem, već su opasne prvenstveno za strance u Francuskoj i šire pitanju. Stranci su uobičajena meta, a sad su meta svi koji su drugačiji. Da li znači da će rast fašizma dovesti do fašizacije Evrope? Ipak ne!
Zajednički imenitelj u EU je ekonomska kriza, ali i moralna. Ljudi su nezadovoljni, ali ne vidim osnovni faktor promene - a to je prisustvo jakih levih opcija. Ne postoji danas onaj strah od komunizma koji je nekad postojao i zbog čega su predstavnici krupnog kapitala pristali uz fašizam i nacionalizam. Te profašističke opcije će ostati pod kontrolom, to ne znači da vladajuće elite ne koriste fašizam, to smo svugde videli - Francuska, Nemačka, Srbija.
U Italiji je dvadeset godina vladao „Polu –kralj“ Berluskoni, tek je nedavno izbačen iz parlamenta. Nisu ga izbacili političkim nego sudskim putem. To je užasno jer se desilo slično kao sa mafijašem Al Kaponeom.
Danas je napravljena velika koalicija desnog i levog centra i svi su zajedno u Vladi. To je najgora opcija kad govorimo o neoliberalizmu i ta opcija je dobila preko 40%.
Glasači u Italiji nisu glasali za Evropu, glasali su za svoje ljude, u nadi da će im biti bolje. Berluskonijeva partija i dalje ima 20% glasova. Berluskoni je uspeo da promeni celokupni sistema. Sad svi hoće da budu mali „Berluskoni“.
Zabrinjavajuće je postojanje tzv. Trećeg puta. U Italiji je to pokret pet zvezdica (Movimento Cinque stelle) koji je dobio 25% glasova a to je osam miliona glasova!
Oni sebe predstavljaju kao Anti-protivni, nemaju jasan politički program, dolaze i iz desnog centra i levog krila. Veoma su agresivni na verbalnom planu, a u tom pokretu postoji jasna hijerarhija i česti sukobi. Pitanje je šta će biti sa ljudima u tom pokretu? To je velika nepoznanica...
Karlos M. Berinstain: Kao i u ostalim državama EU, u Španiji se socijalne razlike produbljuju. To dovodi do potpune krize, sve partije koje su bile 25 godina na vlasti, sad gube i to posledica izjednačavanja centra, desnice i levice. Naprimer, socijalističke i narodnjačke partije. Glasovi koji su se pre davali socijalističkoj i narodnjačkoj partiji sad su se rascepkali.
Na ekonomskom planu najvažnije je spasiti banke, a ljudi gube kuće, gube socijalna prava, prosek nezaposlenosti u Španije je 26%. Centralna španska vlast ne vodi adekvatan dijalog sa Baskijom i Katalonijom.
Ukratko, dominira politička, ekonomska i socijalna kriza.
S druge strane, ne znači da ne postoji društveni odgovor – to je pokret M15, to su glasovi razumnih ljudi. Ovaj i slični pokreti dovode u potpunu krizu tradicionalne partije.
M15 ili Indignados (Ogorčeni) su 2011. godine bojkotovali izbore, to će tek da ključa...
Sakupila se ogorčenost u pokretu, svi su mislili da nema šanse da postane čak ni pokret, sad je velika nepoznanica u kojem će to pravcu da ide? Ipak jako je važno, jer pokazuje tačku diskreditovanja tradicionalne političke moći i to nije prolazno pitanje, to zadire u suštinu političkog stanja i uzdrmava tradicionalnu političku moć.
Španija je veoma usmerena prema Latinskoj Americi i nažalost, najviše preko multinacionalnih korporacija.
Transkript uradila: Danica Pupovac
Priredila: Staša Z.
 |
 |
 |
